Sharia
‘Sharia’ wordt vaak vertaald met ‘islamitisch recht’. Toch gaat het niet om een eenduidig begrip. Juridisch gezien vormt de sharia geen alomvattend rechtssysteem, omdat het is beperkt tot enkele rechtsgebieden. Bovendien bestaat binnen dat beperkte terrein ruimte voor zeer uiteenlopende interpretaties. Daarnaast is de sharia vaak niet alleen onderwerp van juridische discussies, maar tegenwoordig vooral ook van politiek-religieuze, waarbinnen de meningen over de juiste interpretatie van de sharia vaak uiteenlopen. Waar de één sharia opvat als de klassieke sharia zoals die in de eerste eeuwen na Mohammed werd vastgelegd, houdt de ander er een modernere opvatting op na.
Deze verschillen in definiëring en interpretatie zijn niet typisch voor het hedendaagse discours. Zij hebben gedurende de gehele 1400-jarige geschiedenis van de islam een rol gespeeld. Voor de meeste hedendaagse moslimlanden (dat wil zeggen landen waarin een ruime meerderheid van de bevolking moslim is) geldt dat onverkorte toepassing van de klassieke sharia weinig voorkomt. Slechts enkele landen hebben een volledig op de klassieke sharia gebaseerd rechtssysteem, of pretenderen dat zulks het geval zou zijn; maar zelfs in die landen, zoals Saoedi-Arabië, Iran en Pakistan, blijkt dat de sharia verschillende invullingen krijgt. In het merendeel van de moslimlanden is het nationale familierecht weliswaar min of meer gebaseerd op de klassieke sharia, maar ook dan verschilt het nog van land tot land.
De meeste landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten kennen een duaal rechtssysteem met religieuze en seculiere rechtbanken, die vaak gebruik maken van rechtsstelsels van de voormalige koloniale overheersers. De religieuze rechtbanken behandelen op basis van de sharia voornamelijk familie- en erfrechtszaken. Daarnaast is in veel landen nog sprake van verschillende vormen van gewoonterecht (oerf of adat). Alleen in Iran, Saoedi-Arabië, Atjeh (Noord-Sumatra, Indonesië) verschillende Noord-Nigeriaanse deelstaten wordt de sharia volledig toegepast en worden hadd-straffen opgelegd.
Sharia(raden) in Nederland
Arabist Maurits Berger heeft in diverse publicaties en ingezonden artikelen aangegeven dat in de discussie over invoeren van shariaraden in Nederland (zoals die in Engeland al functioneren) twee invalshoeken moeten worden onderscheiden. Wat is de behoefte onder moslims? En is dat volgens Nederlandse maatstaven mogelijk en wenselijk?
Een shariaraad is volgens Berger een geschillencommissie. Leden van de raad zijn deskundig op het gebied van de islam en geven advies, vooral over familiekwesties. Het is een informele vorm van geschilbeslechting. Nationale wetgeving staat en gaat altijd boven de shariaraad. Aan zo'n raad of commissie is onder (een deel van de) moslims in Nederland volgens Berger behoefte. Dat wordt door anderen, waaronder Afshin Ellian, om uiteenlopende redenen tegen gesproken.
Er zijn in Nederland geen shariaraden. De vraag is of het een probleem is als ze er wel zouden zijn. Er zijn ook joodse en katholieke ‘rechtbanken’, zegt Maurits Berger. Berger: "De tweede generatie Nederlandse moslims hecht meer aan de islam dan de eerste. Voor hen is het belangrijk om te leven volgens de islamitische regels rondom bidden, vasten, halal eten, begraven, en ook trouwen en scheiden. Dit zijn regels van de sharia." Het is leven volgens de regels van de Koran.
Daarmee wordt in ieder geval duidelijk dat de sharia - anders dan algemeen wordt aangenomen - om veel meer gaat dan 'afhakken van handen, stenigen en stokslagen'. Een beeld dat bijvoorbeeld tijdens de Algemene Beschouwingen in 2014 door Geert Wilders naar voren werd gebracht. Wilders beweerde toen ook dat driekwart van moslims in Nederland voor de invoering van de sharia was. Hij stelde voor Nederlandse moslims een anti-shariaverklaring te laten tekenen. Anderen, zoals Nahed Selim beweren overigens dat de sharia in Nederland al volop wordt toegepast.
Machteld Zee promoveerde in november 2015 op de Britse shariaraden, die voornamelijk door Britten van Pakistaanse herkomst zijn opgezet. Ze bezocht voor haar promotie zittingen van Engelse sharia-rechtbanken in Londen, Birmingham en het dorpje Nuneaton en concludeert dat deze raden er vooral op uit zijn om de afhankelijkheid van vrouwen in stand te houden. Van vrijheid en gelijkheid van vrouwen is absoluut geen sprake. Zee vindt het ook onterecht dat de “rechtspraak” van de raden arbitrage of mediation wordt genoemd. Dat veronderstelt volgens haar twee (gelijkwaardige) partijen en een neutrale arbiter en daarvan is geen sprake. Ze constateert dat in de Britse rechtbanken (voornamelijk Pakistaans) in ieder geval wel hard recht wordt geproken gebaseerd op jurisprudentie. Ze verwijst naar het gebruik van de publicatie Reliance of the Traveller, a classic manual of Islamic sacred law, een bundel voorschriften die is goedgekeurd door de Al-Azhar Universiteit in Caïro en allerlei andere islamitische autoriteiten.
Meer lezen:
Maurits Berger heeft in 2006 voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regereingsbeleid onderzoek gedaan naar de (toepassing van de) sharia. Dit leidde tot de publicatie Klassieke Sharia en vernieuwing (pdf).
Blogger Nourdin Wildeman levert hier zijn bijdrage aan deze discussie.
Deze site gaat vooral over de wijze waarop moslims zich in Nederland georganiseerd hebben en niet over de islam als religie. Beknopte aandacht geven we aan de volgende onderwerpen:
- Ontstaan van de islam
- Koran, hadith en soenna
- Sharia
- De zuilen
- De belangrijkste islamitische stromingen
- Inleidend en suggesties om meer te lezen
De achtergrondartikelen op deze site zijn geschreven door Roemer van Oordt en Ewoud Butter. De informatie op deze site is 'work-in-progress' en wordt geregeld aangevuld en indien nodig gecorrigeerd. Heeft u opmerkingen of aanvullingen, mail deze dan naar info@polderislam.nl
Laatste wijziging: 10 september 2015
Gerelateeerde nieuwsberichten:
- Zuilen in de polder? Een verkenning van de institutionalisering van de islam in Nederland
- Weren van ‘haatimams’ blijft lastig dossier
- Hoe de focus op religie anti-moslim racisme verhult
- Terroristische aanslag op moskee leidt tot 4 jaar cel
- SGP luidt valse noodklok over gebedsoproep voor moslims
- "Een moslim heeft zich te houden aan de wetten van het land waar hij woont"
- Verdubbeling van het aantal meldingen van moslimdiscriminatie
- Politiek pakt door in dossier Islamitische Universiteit Rotterdam
- Update van lijst met geweldsincidenten gericht tegen moskeeën (september 2016)
- Moslimkoepels en antidiscriminatiebureaus bundelen krachten
- Ruim één op de vijf Nederlanders voor het sluiten van moskeeën
- Opnieuw geweld en bedreiging tegen moskeeën
- Salafisme!!1! – Waar hebben we het eigenlijk over?
- Promotieonderzoek: shariarechtbanken houden vooral afhankelijkheid van vrouwen in stand
- Timmermans voert strijd op tegen islamofobie en antisemitisme
- 'Het begrip 'sharia' wordt door de media geframed'